Integracja jest złożonym procesem pedagogicznym, w którym biorą udział nie tylko dzieci niepełnosprawne i ich zdrowi rówieśnicy ale także nauczyciele i rodzice. Jej głównym założeniem jest poczucie przynależności wszystkich dzieci do danej społeczności, w naszym przypadku społeczności przedszkolnej. Grupa integracyjna powstaje wtedy, gdy wspólnie uczą się i wychowują dzieci zdrowe z dziećmi posiadającymi orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. W naszym przedszkolu do grupy integracyjnej uczęszczają dzieci z różnymi niepełnosprawnościami, np. autyzm, Zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwojowe, mózgowe porażenie dziecięce (MPD), niepełnosprawność intelektualna o różnym stopniu, Zespół Downa, inne zespoły genetyczne, niedosłuch. Także dzieci zdolne znajdują miejsce w grupie integracyjnej, gdzie mają prawo do rozwijania i doskonalenia swoich umiejętności, uzdolnień, zainteresowań.
Wszystkie te dzieci wymagają specjalnej organizacji nauki i metod pracy czyli kształcenia specjalnego, które w naszej placówce realizowane jest w formie oddziału integracyjnego. Liczba dzieci w takim oddziale wynosi od 15 do 20 w tym 3-5 dzieci niepełnosprawnych.
W grupie integracyjnej pracuje dwóch nauczycieli: nauczyciel prowadzący i nauczyciel wspomagający (nauczyciel posiadający specjalne przygotowanie pedagogiczne – pedagog specjalny). Nauczyciele ze sobą współpracują i nawzajem się wspierają, wspólnie opracowują strategię zajęć tak, aby edukacja wszystkich dzieci została uwieńczona sukcesem.
Aby kształcenie integracyjne przebiegało pomyślnie, nauczyciele wzajemnie współpracują aby uniknąć podziału na dzieci “normalne” i “specjalne”. Aby nauczanie zaspokajało potrzeby wszystkich dzieci, działania pedagogów muszą być zaplanowane wspólnie. Role obu nauczycieli mogą być wymienne, a ich działania powinny się uzupełniać. Grupa integracyjna traktowana powinna być jako jedna grupa pracująca w oparciu o jeden i ten sam program nauczania i wychowania. Jednak ze względu na zróżnicowane potrzeby edukacyjne dzieci program ten powinien być modyfikowany pod względem treści i metod i dostosowany do możliwości i potrzeb uczenia się dzieci.
Rola nauczyciela prowadzącego:
- Wraz z pedagogiem specjalnym wybiera program wychowania przedszkolnego, uwzględniając potrzeby i możliwości wszystkich dzieci, z którymi pracuje.
- Zapoznaje się z dokumentacją wszystkich dzieci: zdrowych, niepełnosprawnych, zdolnych.
- Realizuje podstawę programową wychowania przedszkolnego dla całej grupy.
- Prowadzi pracę dydaktyczną, wychowawcza i opiekuńczą z całą grupą, jest odpowiedzialny za jakość i wyniki tej pracy oraz bezpieczeństwo dzieci powierzonych jego opiece.
- Organizuje proces edukacyjny i tworzy warunki wspomagające rozwój wszystkich dzieci , ich zdolności i zainteresowań.
Rola pedagoga wspomagającego (specjalnego):
- Wprowadza dzieci niepełnosprawne do grupy poprzez organizowanie zajęć o charakterze integracyjnym, prowadzenie zajęć grupowych dotyczących problemu integracji i niepełnosprawności dostosowanych do potrzeb rozwojowych dzieci. Wraz z nauczycielami prowadzącymi i rodzicami odpowiada za proces integracji dzieci niepełnosprawnych ze środowiskiem rówieśniczym zapewniając im poczucie własnej wartości i przynależności do grupy.
- Opracowuje dla każdego dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutycznych (IPET) uwzględniający zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Na podstawie IPET prowadzi zajęcia rewalidacyjne
- Uczestniczy w zajęciach grupowych, znając indywidualne możliwości dzieci w procesie nauczania dostosowuje wymagania do potrzeb dziecka. Stosuje specjalne metody pracy i odpowiednie pomoce dydaktyczne tak, aby dziecko pracowało na swoim najwyższym, maksymalnym poziomie.
- Współpracuje ze specjalistami pracującymi z dzieckiem: logopedą, rehabilitantem, psychologiem.
- Bierze udział w procesie wychowawczym w grupie – ustalaniu i wdrażaniu zasad i norm, utrzymywaniu dyscypliny, pobudzaniu do samodzielnego rozwiązywania problemów.
- Współpracuje z rodzicami w celu zapewnienia dzieciom optymalnych warunków rozwoju. Ma możliwość zawarcia pisemnego kontraktu z rodzicem dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych zobowiązujący rodzica do współpracy. Włącza rodziców do współdziałania z przedszkolem, specjalistyczną poradnią, aktywizuje do udziału wraz z dzieckiem w życiu przedszkola.
- Bierze czynny udział w życiu przedszkola, pomagając w przygotowaniu imprez i uroczystości.
- Pedagog wspierający ma prawo wyłączyć dziecko niepełnosprawne z pracy w grupie jeżeli stwierdzi, że indywidualna nauka będzie efektywniejsza, a czas przeznaczony na rozwiązywanie problemów edukacyjnych lub wychowawczych lepiej wykorzystany.
W pracy z dziećmi niepełnosprawnymi zarówno nauczyciel prowadzący jak i pedagog specjalny stosują zasady:
- indywidualizacji pracy
- stopniowania trudności
- dostosowywanie programu do możliwości psychofizycznych dzieci
- odpowiedniej organizacji grupy – włączanie dzieci do prac grupowych tak, aby każde dziecko miało w niej swój wkład
- aktywizowania dziecka do najpełniejszego udziału w zajęciach
- nagradzania, pozytywnego wzmacniania w celu wzbudzania aktywności i motywacji do nauki
- zapewniają miłą i przyjazną atmosferę podczas zajęć, w czasie zabaw
Co daje integracja dzieciom zdrowym:
- uczy w naturalny sposób tolerancji i wrażliwości na potrzeby innych
- uczy odpowiedzialności za słabszych i radości z „dawania”
- rozbudza świadomość, że niezależnie od możliwości wszyscy mają równe prawa
- uczy zachowań akceptujących specyfikę i odmienność reakcji dzieci chorych
- uczy mądrze wzajemnie sobie pomagać, bez wyręczania się
- powoduje zanik niezdrowej rywalizacji na rzecz zgodnego współdziałania
Co daje integracja dzieciom niepełnosprawnym:
- włączanie dziecka dotkniętego niepełnosprawnością do procesu nauczania i wychowania budzi nadzieję na wszechstronny, najpełniejszy rozwój dziecka, uczy społecznych zachowań, ułatwia adaptację w społeczeństwie dzieci zdrowych
- przywraca równowagę psychiczną i stwarza warunki do rozwoju emocjonalnego
- pozwala nabrać dystansu do swojej ułomności
- umożliwia odnalezienie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, chroni przed izolacją
- zwiększa motywację do pokonywania trudności i stwarza możliwość osiągnięcia sukcesu pomimo ograniczeń
- przygotowuje dzieci do życia w „normalnym” świecie
Problemy i trudności integracji to między innymi:
- Czasami trudno dzieciom wytłumaczyć, dlaczego z racji niepełnosprawności dzieci mają prawo inaczej się zachowywać i jest to akceptowane.
- Trudno integrować dzieci z autyzmem, gdyż z racji specyfiki zaburzeń preferują samotną zabawę i naukę.
Dlaczego pomimo trudności warto propagować ideę integracji?
Ponieważ grupa rówieśnicza zaspokaja potrzeby psychiczne a zajęcia grupowe działają mobilizująco na motywację dziecka. Rywalizacja jest zachętą do pokonywania trudności a naśladownictwo przyczynia się do zdobywania nowych umiejętności. Dziecko niepełnosprawne w grupie może realizować swoje możliwości, czyli ukształtować realny obraz siebie. Dziecko zdrowe staje się empatyczne, samodzielne, opiekuńcze, otwarte na potrzeby innych.
Czasami bardzo długo trzeba czekać na efekty pracy, ale pierwsze sukcesy motywują wszystkich do działania.
